منظر فرهنگی و بقایای باستانی شهری در دره بامیان

Cultural Landscape and Archaeological Remains of the Bamiyan Valley

 

 Read more to go and do not forget to comment

 1-    تاریخ ثبت در یونسکو : سال ۲۰۰۳ میلادی

2-    وسعت اثر : ۱۵۸/۹۲۶ هکتار

3-    وسعت حریم :  ۳۴۱/۹۵۰ هکتار

4-    آدرس : افغانستان – استان بامیان – دره بامیان

5-    موقعیت جغرافیایی : N34 50 48.984   ,    E67 49 30.9

شرح کوتاه اثر :

آثار بامیان در مسیر جاده ابریشم ، در میان دره بامیان و بر روی کوه کوش (Kush) واقع شده است . ( جاده ابریشم مسیر ترانزیت کالا از چین به غرب آسیا بوده است ) .

تا قبل از قرن 11 میلادی بامیان بخشی از پادشاهی قندهارا بوده است . این سایت با صومعه های متعدد بودایی ، مرکزی برای مذهب ، فلسفه و هنر هند و مکان مقدسی برای بودائیان از قرن دوم تا زمان حمله مسلمانان در قرن نهم میلادی بوده است .در آن زمان راهبان در صومعه هایی که به شکل غارهای کوچک ، رو به بامیان بود زندگی می کردند . بسیاری از این راهبان مکان زندگی خود را با مجسمه هایی مذهبی از جنس سنگهای ماسه ای و با رنگهای درخشانی تزئین می کردند .

دو بودای بزرگ در این منطقه بسیار به چشم می آیند . با استناد به حکاکی های روی بوداها ، این آثار متعلق به قرن ششم هستند . بودای کوچکتر با نام شمامه ، مونث و ارتفاعی در حدود 35 متر دارد که در سال 507 م و بودای بزرگتر صلصال نامیده شده ، مذکر و ارتفاعی در حدود 53 متر دارد ، که این بودا نیز در سال 554 م ساخته شده اند . مایه و سازه اصلی این آثار از جنس ماسه سنگ و جزئیات آنها از کاه گل بوده ، که با گچ پوشیده شده بودند . از پوشش گچ رویه برای زیبا کردن دورنمای بودا و برای نشان دادن چهره ، چین و چروکهای صورت و دستها استفاده می شد . در بودای بزرگ از رنگهای آلی قرمز و در بودای کوچک از چندین رنگ استفاده شده است . با توجه به سوراخهایی که در سر بودا موجود می باشد ، اعتقاد بر این است که ، قسمت فوقانی چهره با ماسکی از جنس چوب و یا از مواد ریخته گری ای ساخته شده بودند ، که بوسیله این سوراخها به سر متصل شده و نگهداری می شده اند .

در قرن یازدهم محمد غزنوی به افغانستان و بخشی از غرب هند حمله نمود و دستور تخریب مجسمه های بودا را داد ولی آنها تنها توانستند بخشی از صومعه ها و نقاشی ها را تخریب نمایند و آثار بدست آمده از آنها را غارت کنند . بعد از محمد غزنوی ، نادر شاه هم نتوانست آنها را نابود کند . از آن به بعد هم این مجسمه ها تقریبا دست نخورده باقی مانده بودند .

در ماه ژوئن 1999 م ملا محمد عمر دستور قتل عام کسانی که مجسمه ها را می پرستیدند را داد و اضافه کرد : دولت در نظر دارد از مجسمه ها بعنوان یک منبع بالقوه برای بازدیدکنندگان در صنعت توریسم افغانستان استفاده کند . روحانیون تندرو افغانستان شروع به سرکوب ضد اسلامی ها ( از نظر خودشان) و قتل و غارت در جامعه نمودند و این طالبانی ها همه چیز مانند عکس ، موسیقی ، ورزش و حتی تلویزیون را با تفسیرهای بی مورد از قوانین اسلامی حذف و ممنوع کردند .

آنزمان از بخش اطلاعات و فرهنگ افغانستان آقای قدرت الله جمال ، به آسوشیتد پرس اطلاع داد که : { 400 روحانی مذهبی از سراسر افغانستان اعلام نموده اند که مجسمه های بودا با اصول اسلامی مغایرت دارند و بر ضد اسلام هستند .} به همین دلیل مدیر کل یونسکو (کوئیچیرو ماتسورا) نشستی را با سفرای 54 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی برگزار نمود . تمام کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی از جمله پاکستان ، عربستان و امارات متحده عربی رسما به بیانیه دولت طالبان برعلیه بناهای بامیان اعتراض کرده و این دولت را ، به دلیل کشتار بی رحمانه اش ، وحشی نامیدند .

در ابتدا طالبان چندین روز مجسمه ها را به توپ بست و قسمتهای پایینی آنها را با آر پی جی تخریب نمود ، اما این کار صدمه های کلی وارد نمی کرد . سپس در طول هفته ای در اوایل مارس 2001 با دینامیت گذاری در سوراخهای به وجود آمده ، آنها را کاملا نابود کرد .

در ششم مارس 2001 ملا محمد عمر اعلام کرد : {مسلمانان باید بسیار خدا را شکر کنند که ما توانستیم بت ها را نابود کنیم .} سپس طی مصاحبه ای که در 12 مارس در ژاپن با وزیر امور خارجه افغانستان ، آقای وکیل احمد متوکل ، انجام شد اظهار داشت : {تخریب مجسمه های بودا در کشور ما یک مسئله دینی و طبق قوانین اسلامی انجام شده است .} در 18 مارس نیویورک تایمز اعلام کرد که نماینده طالبان گفته است : {رهبران مذهبی راه را به ما نشان می دهند ، تصمیم آنها بر این بود که مجسمه ها طاغوت بوده و باید نابود شوند.}

تحولات بعد از تخریب بوداها :

-         در می سال 2002 مجسمه بودایی شبیه بوداهای بامیان بر روی کوهی در سری لانکا ساخته شد .

-         دولت افغانستان جهت مرمت بوداها از هنرمند ژاپنی ، هیرو یاماگاتا مدد گرفته و با استفاده از 14 سیستم لیزری توانست تصاویر بوداها را در جای خودشان بازنمایی کند . این سیستم های لیزری خورشیدی بوده و حدود 9 میلیون دلار هزینه داشته است و تکمیل پروژه در حال حاضر ، در انتظار تصمیم یونسکو می باشد و اگر تایید شود این پروژه در سال 2012 اتمام می یابد .

-         در سپتامبر 2005 ، مولوی محمد اسلام محمدی ، والی طالبان در استان بامیان (در زمان تخریب) وارد مجلس افغانستان شد و در 26 ژانویه 2007 در کابل کشته شد .

-         در مارس 2006 میلادی فیلمسازی مسیحی و تبعه سوئیس  بنام فری Frei  ، فیلم مستند 95 دقیقه ای با نام بوداهای غول پیکر ساخت و عکس العمل بین المللی و جنجالهای زیادی بر انگیخت . این فیلم به نقل از افغانی های بومی ادعا می کند ، که این نابودی به دستور اسامه بن لادن بوده و در ابتدا ملا عمر با این تخریب و کشتار مخالف بوده است .

-         در تابستان 2006 میلادی مقامات افغانستان تصمیم جدی ای برای ساخت دوباره مجسمه ها گرفتند . و حال با کمک جامعه جهانی ، در حال گرفتن تصمیمی هستند که مجسمه ها را از نو با خاک رس و گچ و خاک بسازند یا با تکه های باقی مانده از خود مجسمه ها آنها را مرمت کنند . هزینه این بازسازی ( توسط یونسکو) 3/1 میلیون دلار برآورد شده است .

-         بوداهای بامیان در سال 2008 میلادی توسط صندوق بین المللی حفاظت ، جزو 100 اثر در معرض خطر انقراض قرار گرفته است .

اکتشافات در بامیان :

پس از تخریب بوداها ، در سال 2004 میلادی با بررسی محققان ژاپنی بر روی نقاشی حدود 50 غار بودایی در بامیان ، کشف شد که این آثار متعلق به قرن پنجم تا نهم میلادی بوده اند ، نه چهارم تا هشتم . این نقاشی ها توسط هنرمندانی که در جاده ابریشم رفت و آمد می نموده اند ، کشیده شده است .

دانشمندان موسسه ملی پژوهش در توکیو ، مرکز پژوهش و مرمت فرانسه (CNRS) ، موسسه حفاظت آمریکا و ESRF (مرکز تابش سنکروترون اروپا) ، نمونه هایی از این نقاشی ها که بطور معمول کمتر از 1 میلیمتر بودند ، را تجزیه و تحلیل کرده و به نتایجی مهم دست یافتند . رنگ ها حاوی رنگدانه های شنگرف (سولفید جیوه قرمز) و سرب سفید (کربنات سرب) همراه با مخلوطی از رزین های طبیعی که از پوست حیوانات و تخم مرغ بودند و با روغنهای گردو یا خشخاش ترکیب شده بودند ، کشیده شده اند . این اطلاعات از نقاشی ای که بودا را در میان برگهای نخل و موجودات افسانه ای نشان می دهد ، بدست آمده که متعلق به قرن 7 میلادی است . اعتقاد بر این است که این نقاشی ها قدیمی ترین نقاشی های رنگ و روغن محسوب می شوند.

در هشتم سپتامبر 2008 میلادی ، باستان شناسانی که در بامیان مشغول به جستجو بودند اعلام به کشف مجسمه بودایی بصورت خوابیده به ارتفاع 19 متر نمودند . این کشف ، تاییدی بر گفته زائر قدیمی چینی ، به نام ژوان زانگ است که در قرن 14 میلادی به این بودا اشاره کرده بود .

 

توجیهات عمده اثر :

1-     مجسمه های بودا و هنر غارنشینی در این اثر ، برگرفته از هنر بودایی در منطقه آسیای مرکزی مربوط به مکتب قندهاریان است .

2-     هنر و معماری استان بامیان نمایانگر آن است که این استان ، مرکزی مهم برای بودائیان ، در جاده ابریشم است . هنری برگرفته از تبادل تمدن های هند ، هلنی ، رومی و ساسانی .

3-     دره بامیان شاهد سنت هایی فرهنگی در منطقه آسیای مرکزی بوده ، که اکنون همگی از بین رفته اند .

4-     دره بامیان نمونه ای برجسته از چشم انداز فرهنگی را نشان می دهد که دوره ای مهم در بوداگری است .

5-     دره بامیان بیشتر بیانی ناگذرا از بوداگری غربی است .

نوشته: محسن ده بزرگی