پروین اعتصامی (شاعره)

Parvin Etesami - Poet

 

پروین اعتصامی (1285- 1320 هجری شمسی): رخشنده اعتصامی مشهور به پروین اعتصامی، در روز 25 اسفند سال 1285 شمسی در تبریز متولد شد. زیر نظر پدر دانشمند و سخندانش که با انتشار کتاب (تربیت نسوان) اعتقاد و آگاهی خود را به لزوم تربیت دختران نشان داده بود، پرورش یافت. در اوائل کودکی با پدر به تهران آمد. و کم کم ادبیات فارسی و عرب را نزد وی فرا گرفت. در هشت سالگی به شعر گفتن پرداخت و مخصوصاً با به نظم کشیدن قطعات زیبا و لطیفی که پدرش از کتب خارجی (فرنگی- ترکی و عربی) ترجمه می کرد، طبع آزمائی می نمود.  پروین از یازده سالگی با غالب آثار حافظ ، سعدی، فردوسی، نظامی، ناصرخسرو، مولوی، انوری، سنایی و منوچهری آشنا بود و بسیاری از این آثار را حفظ بود. در تیر ماه سال 1303 شمسی برابر با 1924 میلادی دوره مدرسه دخترانه آمریکایی را که به سرپرستی خانم میس شولر در ایران اداره می شد، با موفقیت به پایان برد. پروین در تمام سفرهای پدرش در داخل و خارج کشور با او همسفر می شد و به گسترش اطلاعات و کسب تجارب تازه می‌پرداخت.
پروین در نوزده تیر ماه 1313 با پسر عموی خود ازدواج کرد و چهار ماه پس از عقد به کرمانشاه رفت. شوهر پروین از افسران شهربانی و هنگام وصلت با او رئیس شهربانی کرمانشاه بود. اخلاق نظامی او با روح لطیف و آزاده پروین مغایرت داشت. او که در خانه‌ای سرشار از مظاهر معنوی و ادبی و به دور از هرگونه آلودگی پرورش یافته بود، پس از ازدواج ناگهان به خانه‌ای وارد شد که یک دم از بساط عیش و نوش خالی نبود. طبیعی است همگامی این دو طبع مخالف نمی‌توانست دیری بپاید و سرانجام این ازدواج ناهمگون به جدایی کشید و پروین پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه شوهر، طلاق گرفت.
بعد از آن واقعه تأثرانگیز، پروین مدتی در کتابخانه ‌یدانشسرای عالی تهران سمت کتابداری داشت. تا اینکه در سن 34 سالگی و در شب 16 فروردین سال 1320خورشیدی به بیماری حصبه مبتلا شد و در تهران، زندگی را بدرود گفت. پیکر او را به قم بردند و در مقبره خانوادگی بخاک سپردند. در سال 1314 چاپ اول دیوان پروین اعتصامی، به همت پدرش انتشار یافت. اشعار وی پیش از آنکه بصورت دیوان منتشر شود، در مجلد دوم مجله بهار که به قلم پدرش انتشار می‌یافت، چاپ می‌شد. دیوان اشعار پروین اعتصامی شامل 6500 بیت از قصیده و مثنوی و قطعه است، و آراسته به دیباچه‌ی ملک‌الشعرای بهار که حاوی نتیجه بررسی و تحقیق او در تعیین ارزش ادبی و ویژگیهای سخن پروین است.
این کلام ملک الشعرای بهار، داوری به حقی است که:"خانم پروین در قطعات خود مهری مادری و لطافت روح خود را از زبان طیور، از زبان مادران فقیر و یا از زبان بیچارگان بیان می کند. گاه مادری دلسوز و غمگسار است و گاه در اسرار زندگی با ملای روم و عطار و جامی سر هم قدمی دارد. خواننده در این قصائد خود را یک باره در عوالم رنگارنگی که به صورت یک عالم مستقل در آمده است حس می کند"
اشعار پروین را می توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول که به سبک خراسانی گفته شده و شامل اندرز و نصیحت بوده و بیشتر به اشعار ناصر خسرو شبیه است.  این اشعار بیشتر شامل مضامین اخلاقی و عرفانی است. پروین موضوعات حکمی و اخلاقی را با چنان زبان ساده و شیوایی بیان می‌کند که خواننده را از هر طبقه تحت تاثیر قرار می دهد. دسته دوم اشعاری که به سبک عراقی گفته شده و بیشتر جنبه داستانی بخصوص از نوع مناظره دارد و این شیوه را که شیوه‌ شاعران شمال و غرب ایران بود، احیاء می‌نماید. این دسته از اشعار پروین که به سبک شعر سعدی نزدیک است؛ شهرت بیشتری دارند.